16 - 25 november 2023
‘s-Hertogenbosch
16 - 25 november 2023
‘s-Hertogenbosch

“Een nieuw verhaal voor onze samenleving” was het onderwerp van de door Shift Talks georganiseerde Speech Night, dat plaatsvond op donderdag 24 november. Bij Avans Hogeschool in ‘s-Hertogenbosch verzamelden alle gasten zich om deel te nemen aan het debat over hoe wij samen de Nederlandse samenleving kunnen veranderen. Topsprekers Daan Roovers, Kiza Magendane en Tommy Wieringa delen allen hun nieuwe verhaal voor de samenleving en prikkelen met hun speeches deeltjes van je brein waarvan je niet wist dat je ze had.

Door: Kyra Slangen, student Fontys Hogeschool Journalistiek

Klimaatschappen

“Je moet politiek niet aan politici overlaten, je moet er burgers bij betrekken” is hoe Daan Roovers haar betoog over de democratie start. Ze vertelt over hoe Nederland tegenwoordig wordt gerund als een bedrijf en de initiële waarde van de democratie zoals die ooit bij de oude Grieken is ontstaan, er niet meer is. Per definitie betekent politiek “de actieve betrokkenheid van burgers op de samenleving”, iets wat niets met instituties etc. te maken heeft, maar alles met de burger. Een deel van onze democratie waarin Roovers zich dan ook goed kan vinden, zijn de waterschappen. Het waterschap is een bestuursmodel van een groep mensen die een stuk land proberen te beheren. Voor burgers, door burgers, dus. Roovers stelt de vraag: “Wat als we de revolutie laten beginnen bij dat waterschap?” Kunnen we het model van de waterschappen toepassen op de gehele democratie zoals het nu is? Geen gelobby, geen bedrijven, enkel de stem van burgers en andere levensvormen, zoals de natuur om ons heen. Waterschappen worden klimaatschappen, en klimaatschappen worden het nieuwe verhaal voor onze samenleving. 

Doorgeslagen individualisering 

Het vraagstuk in Kiza Magendane’s speech gaat over hoe doorgeslagen individualisering er voor zorgt dat er in Nederland een nieuw soort verzuiling plaatsvindt. Mensen kunnen zich niet meer in een ander verplaatsen waardoor er nauwelijks betekenisvolle frictie wordt aangaan in de sociale ruimte. Met betekenisvolle frictie wordt het op een gezonde manier omgaan met mensen van een andere achtergrond of politieke/religieuze overtuiging bedoeld. Om de zogenoemde “diplomademocratie”, de verzuiling van mensen die alleen in hun eigen klasse en opleidingsniveau leven, te beëindigen, introduceert Magendane de Veilige ruimte en de Tussenruimte. In de Veilige ruimte is er plek voor het individu, in de Tussenruimte komen mensen in aanraking met mensen buiten hun eigen bubbel. Zie het als ruimtes waar vooroordelen opzij worden gezet en waar men naar de verhalen van anderen luistert. 

De discussie achteraf leidt ertoe dat iemand in het publiek zegt dat de Tussenruimte al bestaat, in de vorm van de vereniging. Een plek waar verschillende soorten mensen samen zijn met één doel dat ze met elkaar verbindt. Magendane vertelt dat de Tussenruimte hierop geïnspireerd is, maar dat de vereniging niet altijd voor iedereen is en vaak ook tot meer verzuiling kan leiden. 

Het mechanisme van Antikythera

De laatste speech van de avond gaat over de kwetsbaarheid van de democratie. Tommy Wieringa vergelijkt deze kwetsbaarheid met het mechanisme van Antikythera, een object waarvan de geschiedenis aantoont hoe makkelijk een hoog technologisch beschavingsniveau verloren kan gaan. Het mechanisme uit de oudheid, dat pas in 1901 werd opgedoken en later nog zo’n 100 jaar in een museum lag, bleek een oud astronomisch uurwerk. Wij, altijd tot onderschatting van onze voorouders bereid, wisten niet dat er 2000+ jaar geleden mensen in staat waren om zulke geavanceerde mechanische apparatuur te ontwikkelen en bereikten pas 15 eeuwen later datzelfde niveau. Het mechanisme van Antikythera is de metafoor voor hoe onze democratie verloren kan gaan en het lang kan duren totdat deze weer opnieuw wordt geïntroduceerd. 

Volgens Wieringa wordt de democratie tegenwoordig laag gewaardeerd door mensen die ermee zijn opgegroeid. De burger heeft geen benul van wat vrijheid betekent en is vaak nog te beroerd om naar het stemlokaal te gaan. Onze democratie zal verloren gaan door gebrek aan belangstelling, stelt Wieringa. 

Daarnaast zijn binnen democratieën in onze tijd vaker autocratische krachten werkzaam: mensen die de democratie gebruiken als opstapje naar de macht, die ze vervolgens niet willen opgeven. Trump en Bolsonaro zijn voorbeelden van autocraten in democratische posities, die de democratische regels breken. 

Als oplossing vraagt Tommy Wieringa aan de burger om verbeelding te gebruiken. De democratie kan worden beschermd door telkens het tegendeel te laten zien. Wanneer mensen zien hoe een Nederland zonder vrijheid is, wil men weer aandacht stoppen in de democratie en wordt het mechanisme van Antikythera herontdekt. 

Foto’s: Ben Nienhuis

Tommy Wieringa
Kiza Magendane
Daan Roovers

Gasten

Daan Roovers Daan Roovers (1970) is het boegbeeld van de Nederlandse publieksfilosofie. Ze droeg de titel Denker des Vaderlands van 2019 tot 2021. Als voormalig hoofdredacteur van Filosofie Magazine, docent publieksfilosofie aan de Universiteit van Amsterdam en programmamaker ontwikkelt Roovers nieuwe manieren om mensen aan het denken te zetten, altijd in verbinding met de actualiteit. In 2019 verscheen haar boek Wij zijn de politiek. In een speech neemt zij ons mee in haar ingrediënten voor een verhaal voor onze samenleving.

Kiza Magendane – Kiza Magendane (1992) is in Congo geboren en in 2007 als vluchteling naar Nederland gekomen. Hij heeft in Amsterdam en Antwerpen politicologie gestudeerd en schreef columns en essays over burgerschap, identiteit en globalisering voor diverse kranten. Begin dit jaar verscheen zijn boek: In Therapie met Nederland, over zijn poging om een Nederlander te worden, een les over wie of wat wij als Nederland denken te zijn.

Tommy Wieringa – Tommy Wieringa is een bekroond fictie-schrijver en columnist. Met romans als Joe Speedboot en Dit zijn de Namen (Libris Literatuurprijs) bereikte hij het grote publiek. Essays en beschouwingen en columns verschenen in onder meer de VolkskrantVrij Nederlanden NRC Handelsblad. In 2021 verscheen zijn boek Gedachten over onze tijd. In een speech neemt hij ons mee in zijn ingrediënten voor een verhaal voor onze samenleving.

Moderator – Basti Baroncini