Een samenleving die opkomt voor een groep die niet verdedigbaar is

Verslag van de keynote speech van Édouard Louis

Bestaanszekerheid, geweld, ongelijkheid, begrippen die vaak worden gebruikt in de huidige samenleving en die voor veel mensen geen gevoelswaarde meer hebben. Het zijn loze woorden die door de tijd heen hun kracht en inhoud hebben verloren volgens Roos Slegers, assistent professor filosofie op de Universiteit Tilburg en host van de avond. Hoofdgast is de Franse schrijver Édouard Louis. “Als je de boeken van Édouard Louis leest, krijgen deze woorden hun betekenis terug”, aldus Roos. Ze worden aan de hand van personages, belichamingen, uit Édouard zijn omgeving tot leven gewekt. Als je iemand een boek geeft van de Franse schrijver, geef je volgens Slegers een verhaal waarbij iedere zin als een scherp mes ruimte uitsnijdt voor mensen die niet als vanzelfsprekend gehoord worden in de samenleving.

Door: Lesha Bosman

Dinsdag 21 november neemt de Franse schrijver Édouard Louis de uitverkochte zaal in Avans Hogeschool mee in een nieuw hoofdstuk in zijn leven. Aan de hand van 16 feiten vertelt hij over de dood van zijn broer zes maanden geleden. “Je was 38 Jaar oud,” begint Louis zijn verhaal. “Hij lag in zijn eigen braaksel in zijn appartement toen hij werd gevonden. Zijn lichaam was gebroken. Een paar maanden eerder was zijn lever opgehouden te functioneren door de alcohol. Alcohol die hij dronk om het leven dat hij had, aan te kunnen. Zijn wij niet allemaal de consequentie van ons leven? Mijn moeder belde me huilend op om te vertellen dat haar kind was overleden. Ik voelde medelijden voor haar, maar ikzelf was niet verdrietig. Ik hield niet van mijn broer.”

“Mijn broer was geen goed mens…”

In de herinnering van Édouard Louis is zijn broer nooit een goed mens geweest. Hij herinnert zich nog die keer dat zijn broer chocolade had gejat en hem daarvan de schuld gaf en dreigde hem te slaan als hij de schuld niet op zich nam. Later in zijn leven werd zijn broer steeds gewelddadiger. “Hij heeft mijn vader zo hard geslagen, dat hij voor een aantal weken verlamd was”, vertelt Louis. “Jaren later wilde hij mij vermoorden omdat ik homoseksueel ben. Hij gaf aan dat zwarte mensen minderwaardig zijn ten opzichte van witte mensen. Jarenlang mishandelde hij zijn vrouwen en hij sloeg zijn hond zo hard dat hij niet meer goed kon lopen. Mijn broer was geen goed mens. Maar ik wilde hem leren begrijpen. Ik wilde erachter komen waarom hij zoveel haat en woede in zich had.”

“We zijn allemaal de consequentie van ons leven…”

Sentimentele taal vertroebelt het systeem

Édouard Louis merkt op dat het politieke veld de laatste tien jaar steeds meer spreekt vanuit liefde. Mooie woorden. “Vrouwen zijn mooi, de LHBT-gemeenschap verspreid liefde, homo’s zijn helden, geëmancipeerde vrouwen zijn sterk. De sentimentele taal vermengt zich met de politieke strijd en vertroebelt het systeem. In manifesten, in demonstraties, in politieke essays gaan we uit van liefdevolle bewoordingen. Maar deze benadering van de politiek vormt een probleem. Als politiek wordt uitgedragen vanuit het begrip liefde, wat gebeurt er dan met diegene die zo hard zijn aangepakt door onze samenleving zodat zij niet meer in staat zijn zich liefdevol te gedragen. Door klassenstrijd, racisme, mannelijke dominantie of geweld. Verdienen zij niet juist extra onze aandacht, omdat hun handelen reflecteert wat er in hun leven gebeurt. Wat er in de wereld gebeurt. Moeten we niet juist naar hen luisteren om die wereld te kunnen veranderen?”

Van persoonlijk verhaal naar universele boodschap

Édouard trekt de lijn vanuit zijn wens om zijn broer te begrijpen door naar de politiek. Hij stelt zichzelf de vraag wat er gebeurt als je als samenleving of politieke partij alleen de groep die verdedigbaar is, vertegenwoordigd? Wat gebeurt er dan met de groep die wordt gezien als lastig, geweldpleger of ‘bully’? Wat gebeurt er dan bijvoorbeeld met mensen die vanuit een gevoel van wraak en boosheid in de privacy van een stemhokje kiezen voor een extreme partij. Zij stemmen tegen wat hun is aangedaan, of de interpretatie van wat hun is aangedaan. Volgens Édouard wordt het tijd dat we als samenleving aandacht krijgen voor deze groep. Kan het zijn dat je pas een verandering teweeg kan brengen in de samenleving als je de onverdedigbare leert begrijpen? “Ik verdedig niet mijn broer, maar het verhaal van mijn broer omdat het niet te verdedigen is”, aldus Édouard Louis. “Ik probeer een man te begrijpen die ik verafschuwde. Zijn dood en zijn persoonlijke verhaal kunnen misschien, als manifest voor de arbeidersklasse, een shift veroorzaken in de samenleving. Ik vraag u bereid te zijn om te luisteren, te begrijpen. Zodat u bij kan dragen aan deze verandering.”