16 - 25 november 2023
‘s-Hertogenbosch
16 - 25 november 2023
‘s-Hertogenbosch

Op woensdagavond 23 november sprak Ernest van der Kwast met boeiende gasten over fake news, over wat abortus uit het strafrecht met je Nederlandse rechtstaat te maken heeft, en over de gevolgen van leiders als Trump en Putin. KROM! vond plaatst Jheronimus Bosch Art Center.

Door: Isa Hamerlinck, student Fontys Hogeschool Journalistiek

Zachte effecten van deep fake

Het eerste onderwerp – artificial intelligence – bespreekt Van der Kwast met onderzoeker Thijs Pepping. Hij schreef het boek Echt Nep. Het gesprek begint met een voorbeeld van een deepfake.  Zo wilde twitter-gebruiker @gaspardooo testen of Amerikanen voldeden aan de stereotypering dat ze slecht zijn in topografie. Hij bedacht een nieuw land dat niet bestaat, Listenbourg. Het begon als een grap, maar liep uit tot een internationale deepfake. Niet alleen individuen op social media haakten aan, ook bedrijven deden mee. Binnen een korte tijd had het nepland alles wat een echt land ook heeft zoals een volkslied, een geschiedenis en een weerbericht. ‘Dit laat zien hoe snel we fictie met zijn alle body kunnen geven’, aldus Pepping. 

‘Waar ik zelf het bangst voor ben zijn meer de zachte effecten. Dat het een mens niet meer uitmaakt of iets echt of nep is omdat het te veel moeite kost om achter het antwoord van die vraag te komen.’

Kunnen we ons er dan tegen beschermen? Deels wel, grote techbedrijven zijn al bezig met deepfake detectie. ‘Het probleem daarmee is dat het een kat en muis spel is. Ze detecteren het via kansen: de kans dat dit deepfake is, is zoveel procent. Je kunt niet leunen op technologie om dit op te lossen.’

Abortus

Na het interessante gesprek met Pepping schuift de tweede gast aan: Schrijver Bregje Hofstede. Het gesprek gaat voornamelijk over abortus met betrekking tot het strafrecht. Omdat het in het wetboek van strafrecht staat is alles rondom abortus moeilijk te regelen. Volgens Hofstede is dit scheef en geen weerspiegeling van onze samenleving aangezien een groot deel van Nederland pro-abortus is.

Richting het einde van het gesprek komt er een vraag uit het publiek, waar wordt beargumenteerd dat abortus in feite wel moord is, losstaand van het feit dat abortusrechten wel moeten bestaan. Hofstede heeft dit zinnetje vaker gehoord en reageert kalm: ‘In mijn optiek is abortus geen moord. Er is al langere tijd discussie over wanneer je van leven kan spreken. Wat mij betreft staat die discussie los van dit onderwerp. Hoe kun je iemand dwingen om een zwangerschap te dragen in haar eigen lichaam, wetend dat het leven van diegene gaat veranderen en dat die vrouw opdrijft voor de levenslange zorg van het kind. Ik vind dit geen keuze voor de overheid maar een keuze voor degene die de zorg moet leveren.’

Illiberale democratie

Wanneer is een democratie geen democratie meer? Dat is de vraag waar het gesprek om draait met onderzoeker Joep Boonekamp – van Lit. Het gesprek begint over Victor Orbán, leider van Hongarije. Een premier die democratisch is verkozen waardoor het leek alsof Hongarije een echte democratie werd. Sinds zijn premierschap vertoond hij echter steeds meer autocratische trekjes, denk aan het inperken van de rechten van de LHBTIQ+ gemeenschap.

Volgens Boonekamp ga je dan meer richting een illiberale democratie, een democratie waar er wel verkiezingen plaatsvinden, maar alles daaromheen een geurtje heeft. ‘Het is eigenlijk een tegenspan van westerse liberale democratie. Mensen mogen stemmen, maar we moeten maar niet te modern doen. Je gaat eigenlijk terug naar de oude christelijke familiewaardes’, aldus de onderzoeker.

Uit het gesprek vloeit langzaam een antwoord op de vraag waar we mee begonnen: wanneer is een democratie geen democratie meer? Boonekamp vindt dat het inperken van liberale rechten effect heeft op de kwaliteit van een democratie. Boonekamp vertelt dat een deel van de oplossing bij civil society ligt: ‘Een gesprek voeren over wat belangrijk is in een democratie zorgt dat je erover blijft nadenken. Demonstreren is bijvoorbeeld vaak een uiting van civil society. Als demonstranten hardhandig worden neergeslagen dan wordt dat eigenlijk gecensureerd.’

Foto’s: Superformosa Photography

Gasten

Host Ernest van der Kwast (1981) werd geboren in Bombay, India. Hij is schrijver van succesvolle en vertaalde jongerenboeken als Mama Tandoori, Giovanna’s navelDe ijsmakers en Het wonder dat niet omvalt (2016). In 2017 schreef hij Jouw toekomst is mijn toekomst waarin hij de verhalen van vier vluchtelingen optekent. Daarnaast is Ernest van de Kwast een getalenteerd presentator en interviewer.

Bregje Hofstede is schrijver van fictie en non-fictie. Haar laatste roman, Drift, stond op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs. Ze is mede-oprichter van feministisch platform De Bovengrondse en schrijft voor o.a. De Correspondent regelmatig essays over feminisme, het lichaam en literatuur.

Thijs Pepping onderzoekt hoe kennis en informatie in het tijdperk van kunstmatige intelligentie, deepfakes en het metaverse onze werkelijkheid beïnvloeden. Hij is mede-auteur van het boek Echt Nep.

Joep Boonekamp – van Lit is onderzoeker en werkt momenteel aan zijn proefschrift over draagvlak in een democratie en hoe een democratisch land langzaam kan veranderen in een dictatuur.