16 - 25 november 2023
‘s-Hertogenbosch
16 - 25 november 2023
‘s-Hertogenbosch

Aftrap Shift Talks Festival bij Huis73

Shift Talks Festival wordt op 17 november afgetrapt in de hal van Huis73 met de VPRO Tegenlicht Meet Up – Trust me I’m a journalist. Het thema van deze avond is het vertrouwen terugwinnen in de journalistiek. Bezoekers en gasten kijken de Tegenlicht aflevering en gaan daarover met elkaar in gesprek. Te gast zijn Foeke Postma van Bellingcat en journalist Kim van Keken. Ruud Geven en Jochem Kromhout zijn gespreksleiders.

Door Myrthe van Munster

Het loopt voor aanvang al aardig vol: zo’n honderd mensen worden verwacht bij de Tegenlicht Meet Up. Tegenlicht is een onderzoeksjournalistiek tv-programma, voornamelijk in economie, sociologie en wetenschap. Het publiek kan bij zo’n meet up extra reflecteren, met behulp van fragmenten. De aflevering Trust me, I’m a journalist past goed bij Shift Talks: deze gaat over het vertrouwen in de journalistiek en Shift Talks draait dit jaar om de democratie die onder druk staat.

Fries met Pulitzerprijzen

We beginnen met het kijken van de Tegenlicht documentaire: in minder dan een uur tijd geeft het programma een inkijk in het reilen en zeilen van de Friese onderzoeksjournalist Christiaan Triebert, die bij The New York Times werkt. Hij staat bij Tegenlicht bekend als een soort pionier als het gaat over het gebruik van open bronnen: hij weet bijvoorbeeld met satellietbeelden verhalen te debunken. Dat doet hij in samenwerking met teams, waar hij ook Pulitzerprijzen mee heeft gewonnen. Als een partij ontkent wat er gedeeld wordt, vindt Triebert, dan is het juíst interessant om te onderzoeken…

We leven in tijden waarin wantrouwen naar de media heerst en waar veel fake news verspreid wordt. De essentie van het verhaal is dat de antwoorden gewoon online te vinden zijn. Vanuit je bureaustoel, thuis.

Na de documentaire loopt de zaal leeg en draait het barpersoneel overuren, om zo iedereen van een drankje te voorzien waarna we in een soort Lagerhuis-opstelling gaan zitten. We gaan met elkaar in gesprek, geleid door Ruud Geven en Jochem Kromhout. Maar eerst spreken ze Bellingcat-journalist en trainer Foeke Postma. Bellingcat is een onderzoekscollectief dat gebruik maakt van open sources, ze opereren wereldwijd. Naast hem zit Haagse journalist Kim van Keken, die samen met Dieuwertje Kuijpers het boek Kies toch niet steeds de kant van de macht (2022) schreef.

Blootleggen is spannend

We kijken drie fragmenten van de aflevering, waar steeds een vraag wordt gesteld. Het publiek luistert geboeid. Eén vraag gaat over waarom journalisten doen wat ze doen. Daarop reageert Postma dat hij het lastig vindt zichzelf journalist te noemen; hij verzamelt informatie en dat publiceert hij. Van Keken daarentegen, is dol op verhalen optekenen. Informatie blootleggen vindt ze spannend. In het publiek zit ook Theo Verbruggen. Hij was jarenlang verslaggever bij NOS. Verbruggen geeft aan dat hij zich nog altijd journalist voelt. Hoewel hij wel maar enkel verslag deed, voegt hij bescheiden toe. Van Keken reageert dat we zonder verslag geen gegevens hebben.

Artificial Intelligence

Het gesprek gaat door over de uitdagingen in de journalistiek van deze tijd, waarin veel over fake news, wantrouwen en talkshows wordt gepraat. Het publiek reageert erop. Zo uit een vrouw haar zorgen over volgende generaties, want de technologie ontwikkelt snel. Iemand uit het publiek vraagt of Artificial Intelligence (AI) het werk van Postma en Bellingcat niet overbodig maakt. Dat zal niet snel gebeuren, want AI maakt nog fouten in kwalitatief onderzoek wat een mens nog kan onderscheiden, antwoordt Postma.

De avond wordt afgesloten en het is duidelijk: de wankelende democratie en de pers die steeds meer onder druk komt te staan gaan hand in hand. We moeten er als samenleving voor zorgen dat we kritisch blijven op de constante informatiestroom die we 24 uur per dag krijgen voorgeschoteld.