Duizelingwekkend gesprek over democratie en globalisering

Valt de democratie nog te redden van de globalisering? Financieel geograaf Ewald Engelen nam ons op meeslepende wijze mee in zijn analyse. Schrijver en historicus Ewoud Kieft reageerde hierop. Daarop volgde onder leiding van moderator Jop de Vrieze een gesprek over de grote dilemma’s van een democratie in een internationaal verregaand verknoopte wereld. Hoe zien zij de toekomst van de democratie in een alsmaar verder globaliserende wereld?

Door: Isa Hamerlinck, student Fontys Hogeschool Journalistiek

Zoeklichtje

Engelen begint met zijn betoog en heeft het opgedeeld in drie blokken. Het eerste blok gaat over ‘het onvolkomen karakter van de parlementaire meerpartijen democratie’ die in ons land heerst. De partijpunten waardoor wij voor een bepaalde partij stemmen zijn na het kabinetsakkoord alleen nog maar met een zoeklichtje te vinden.

Politieke en Kapitalistische elite

Het tweede blok gaat over de technocratie, waarin hij aanhaalt dat de politieke elite nauw verweven is met de kapitalistische elite. In het laatste blok vertelt hij over corpocratie: ‘wat ik als een van de grootste bedreigingen zie is de buitenproportionele politieke macht die de multinationals hebben. ‘

Daarna mocht Ewoud Kieft zijn betoog houden. Hij vertelt dat het vertrouwen in het normale traditionele democratische proces laag is bij een deel van onze bevolking. Omdat er achter sommige problemen, zoals klimaat en migratie, zoveel urgentie zit heeft een deel van de bevolking er geen moeite mee om de democratische basisprincipes aan de kant te schuiven, zolang die problemen maar worden opgelost.

Europa

Een man in het publiek stelt de vraag die wij ondertussen allemaal hebben: ‘wat kunnen wij in vredesnaam doen aan die grote vraagstukken?’

Kieft begint met zijn antwoord. Volgens hem ligt het bij de invalshoek van onderwerpen. Alles rondom politiek wordt nu vaak benoemd als problemen oplossen, we moeten het weer over ideeën gaan hebben. Van Engelen vult hem aan. Hij beargumenteert dat er een polarisatie is ontstaan met de politiek aan de ene kant en de burger aan de andere kant. De politiek is geen weerspiegeling meer van het volk -het overgrote deel is man en hoogopgeleid- en omdat mensen zich niet meer kunnen vinden in politici haken ze af. ‘Die relatie moet hersteld worden, maar dat doen ze niet door ze te vertellen wat ze moeten vinden maar geïnteresseerd zijn in wat zij te vertellen hebben.’, aldus de hoogleraar.

Daarna verschuift het onderwerp naar de Europa. Waar Engelen met gestrekt been instapt: ‘De Europese monetaire unie is een misbaksel en had nooit afgesloten moeten worden. Het is een dwangbuis. De baten zijn nihil en de schade is groot.’

Burgerberaad

Hoewel het gesprek er nu vooral op lijkt dat de twee mannen alleen maar slechte dingen in de politiek zien zijn ze allebei fan van iets wat ons eigenlijk terugbrengt naar vroeger: burgerberaad. Een burgerberaad betekent dat een groep mensen via loting samenkomt en zich verdiept in een specifiek onderwerp waar besluiten over gemaakt moeten worden. Het streefpunt van deze beraden is dat er een betere representatie van de bevolking in voorkomt dan nu gebeurt in de Tweede Kamer. Vervolgens behandelen Kieft en Engelen populistische partijen. ‘De oppositie neigt ernaar om zich heel erg constructief op te stellen, wat betekent dat ze meegaan met doorgegeven dossiers en dus de agenda zoals die door de regerende partijen is opgesteld. Daarmee zeggen ze eigenlijk dat de probleemdefinities die ze voorgeschoteld krijgen de juiste probleemdefinities zijn. In een populistische democratie gaat het gesprek juist over welke probleemdefinitie de juiste is.

Foto’s: Ben Nienhuis

Gasten

Ewald Engelen – Ewald Engelen (1963) is hoogleraar financiële geografie aan de UvA, waar hij onderzoek doet naar het mondiale financiële stelsel. Hij schreef voor Follow the Money, De Correspondent en publiceerde gedurende 13 jaar columns voor de Groene Amsterdammer. Zijn meest recente boeken waren De kanarie in de kolenmijn (2016, met Marianne Thieme), Het is klasse, suffie, niet identiteit! (2018) en Ontwaak! Kom uit uw neoliberale sluimer (2021).

Ewoud Kieft – Ewoud Kieft (1977) is schrijver, historicus. Hij schreef eerder Oorlogsenthousiasme en Het verboden boek, over de aantrekkingskracht van oorlog en het nazisme. Met beide boeken stond hij op de shortlist van de Libris Geschiedenis Prijs. Zijn romandebuut De Onvolmaakten werd unaniem lovend ontvangen. Op 17 november verschijnt zijn nieuwste boek Vechten voor democratie bij Bezige Bij.

Moderator – Jop de Vrieze is onafhankelijk wetenschapsjournalist. Hij schrijft regelmatig voor de Groene Amsterdammer.